شاید شما هم بارها تصمیم جدی برای انجام کاری گرفته اید ولی آن را نیمه کاره رها کرده اید! و با خودتان گفته اید من بی اراده هستم ، تنبل هستم یا دیگران شما را فردی می دانند که درکارتان پشتکار و ثبات لازم را ندارید.

در این یادداشت و یادداشت بعدی سعی می شود به صورت اجمالی علل کاهلی ، سستی و عدم اراده جمعبندی گردد و با شناخت علت تنبلی ، می توان در رفع آن کوشید . متاسفانه همه گیری ( شیوع ) این مسئله مخصوصا در بین جوانان و نوجوانان بالاست.

 

علل نداشتن اراده محکم :

 1 - کمال گرایی

کمال گرایی موجب می شود که بخواهیم کاری را بدون عیب و نقص انجام دهیم . لذا با مشاهده کوچکترین نقطه ضعفی ،‌ از کارمان دست می کشیم و رها می کنیم و آنرا به حساب بی ارادگی می گذاریم .

همچنین ما از خودمان دو نوع تصور داریم:

یک - آنچه که در عالم واقع هستیم ( خود واقعی )‌

دو - آنچه که به صورت ایده ال و آرمانی می خواهیم باشیم (‌خود ایده آل ) .

بیشتر افراد این دو نوع “ خود “ را با هم خلط می کنند و قادر به بازشناسی آن دو نیستند. افراد کمال گرا خود ایده آلی یا آرمانی را بسیار بالا می گیرند و توجه کمی به خود واقعی اشان دارند. لذا با تلاشهایشان قادر نیستند این فاصله را پر کنند و به آرزوهایشان جامه عمل بپوشانند ‍، لذا کار را نیمه کاره تمام می کنند و آنرا به حساب بی ارادگی و عدم پشتکار می گذراند . این افراد می بایست با توجه به توانائی های واقعی و موجودشان ،‌ اهدافی متناسب با توانشان را انتخاب کنند که با تلاش متعارف بتوانند به آن دست یابند.

2 - هیجان مداری به جای عقل مداری :

بیشتر افراد عادت دارند در لحظات برانگیختگی هیجانی و عاطفی مثل خشم ‍،‌ ترس ،‌ شهوت ،‌ اضطراب ،‌ غم ،‌ شادی و ... تصمیم های افراطی بگیرند. لذا با پایان یافتن آن هیجان زودگذر ، انرژی لازم برای ادامه کار نیز از بین می رود و فرد از ادامه کار باز می ماند. در عوض اگر فرد تصمیم گیری خود را به وقت مناسبی موکول کند که با توجه و تمرکز و به صورت مستدل و همه جانبه تصمیمی را اتخاذ کند ،‌ آنگاه با توجه به نقاط ضعف و قوت تصمیم خود برنامه ای عملی را، در جهت رسیدن به آن اهداف پیش بینی خواهد کرد و این به ثبات عمل وی کمک خواهد کرد.

3 - تاثیر پذیری از مشوق های بیرونی و ضعف انگیزه (‌ درونی )

شاید تجربه کرده باشید که تحت تاثیر یک سخنران حرفه ای یا یک کتاب به انجام کاری بر انگیخته شده اید. ولی پس از مدتی ،‌ همه را کنار گذاشته اید. و خود را بی اراده خوانده اید . در حالیکه مشوق های بیرونی وقتی می توانند تاثیر پایدار بر فرد بگذارند که فرد انگیزه لازم و کافی را جهت انجام کاری داشته باشد. همچنین سایر شرایط فراهم باشد.

فرض کنید فردی که سیر است (‌ انگیزه گرسنگی ندارد)‌ را با به به و چه چه به سوی یک غذای لذید و خوشمزه راندیم .ولی پس از خوردن چند لقمه آن را به کنار می گذارد. در صورتیکه با برانگیختن انگیزه (‌ایجاد گرسنگی )‌ در فرد ،‌ با کمترین تشویقی فرد به سوی غذا می رود و تا سیر شدن کامل نیز، آن را می خورد.

به عنوان مثال شاید فردی را دیده باشید که برای یکساعت مطالعه هزار بهانه می گیرد و خوابش می برد ‍،‌ همین فرد در همان زمان در یک پارتی شبانه حاضر می شود و گاهی تا صبح بیدار می ماند. این به خاطر آن است که فرد انگیزه های آنی لذت طلب خود را سیراب می کند. در حالیکه انگیزه های دیگر وی دور از دسترس و نسیه می باشد.

خلاصه اینکه ما قبل از اقدام به یک فعالیت ،‌ باید از انگیزه واقعی خود آگاه باشیم و ببینم منظور ما از آن فعالیت ، کسب چه هدفی و به چه منظوری هست. (‌بحث انگیزه ها مفصل است که در آینده به این مهم می پردازیم )

4 - رعایت نکردن علل زیر بنائی اراده :

برای بوجود آمدن اراده نیاز به علل زیر بنائی آن است چونکه اراده معلول است نه علت.

اگر اراده اتان شکست پذیر است به دنبال علل آن باشید. مثل عدم انگیزه ،‌ بی برنامگی ، اعتیاد راحتی ،‌ و سایر علل که در این یادداشت و یادداشت بعدی شرح داده می شود.

5 - قالب نخوردن در کودکی (‌ نوع تربیت کودک )

در مراحل مختلف رشد کودک ، بر حسب سن او می بایست شیوه خاصی را بکار برد ولی بسیاری از والدین از آن آگاهی ندارند. در این قسمت قصد نداریم که مراح مختلف تربیت کودک را شرح دهیم . بلکه آن قسمت که مربوط به اراده است را بیان می کنیم. کودکان در سنین حدود 7 تا 11 سال ‍، کم کم باید یاد بگیرند که برای رسیدن به اهدافی در آینده ،‌ باید از لذتهایی در در زمان حال چشم پوشی کنند. مثلا برای اینکه معلم سر کلاس آنها را تشویق کند یا تنبیه نکند باید رنج مشق نوشتن و مطالعه دروس را به خود بدهند. یا برای قبولی در آخر سال تحصیلی باید با جدیت تلاش کنند. کودکان یاد می گیرند رقابت کنند ، با همسالان تعامل داشته باشند و .... . اگر والدین برای کودکان

شبیه مدرسه ، برنامه معین و ساعات معینی به هر درس و فعالیت اختصاص دهند؛ کودکشان کم کم قالب مناسبی می خورد.

کودک در این سنین مانند سیمان و گچی هست که هنوز تازه می باشد و قابل شکل دهی هست. به راحتی و با برنامه ریزی منعطف و آرامی می توان آنها را شکل داد و این موجب می شود در آینده به راحتی بتوانند اراده خود را به خواسته هایشان معطوف سازند. در غیر اینصورت ، کودکی که آموخته است ؛ هر وقت دوست داشت بخوابد ،‌ هر وقت دوست داشت بیدار شود ،‌ هر وقت دوست داشت فعالیت کند ،‌ هر وقت دوست داشت درس بخواند و ... در آینده نمی تواند طبق یک برنامه حساب شده قبلی کارهای خود را سامان دهد .

کودک 4 الی 5 ساعت در مدرسه طبق برنامه وساعت مشخص درس می خواند ، پس می تواند ساعاتی را نیز طبق برنامه در خانه به فعالیت بپرد ازد. اشتباه نکنید ؛‌ منظور از برنامه فقط زحمت درس و ... نیست بلکه برنامه می تواند شامل بازی ،‌ میهمانی ، سینما ،‌ تفریح ،‌ گردش ،‌ تلویزیون ،‌ کامپیوتر و البته درس نیز باشد.

6 - برنامه ریزی :

این بخش مکمل بخش قبلی (‌ تربیت کودک ) هست. یعنی در مورد کودکان باید سعی کرد به کمک خود آنها برنامه ای جامع را طرح ریزی کنیم که ضمن پرداختن به تفریحات و خواسته های کودکی ، طبق یک قالب و الگوی منظم به درس و ... نیز بپردازند. این موجب می شود در آینده برای رسیدن به هر مقصودی به راحتی از تجارب کودکی خود استفاده کرده و با طرح یک برنامه منعطف و عمل به آنه به اهدافشان برسند.

در مورد بزرگسالان کیفت و کمیت برنامه ریزی مهم است. نباید تصمیم های آنی و بدون مقدمه و فکر گرفته شود. بلکه باید موارد بسیاری قبل از انجام کاری مورد توجه قرار گیرد که به شماری از آنها در ذیل اشاره می گردد:

یکم - شناختن هدف و ضرورت دستیابی به آن (‌ تعریف مسئله )

یکم - جمع آوری اطلاعات در مورد هدف

دوم - تعین وسیله و شیوه های دستیابی به هدف

سوم - بررسی بهترین وسیله و شیوه واقعی و موجود جهت دستییابی به هدف

چهارم - برآود نقاط ضعف و قوت شما در این مسیر

پنجم - راه حل های احتمالی شما برای رفع نقاط ضعف احتمالی

ششم - ایجاد بسترمناسب ، محیط مناسب و ابزار کمکی در جهت تقویت شما

هفتم - تقسیم مسیرتان به چند فاز و زمانبندی لازم برای هر فاز

هشتم - اعتماد به نفس و اطمینان صد در صد به اینکه شما موفق خواهید شد.

نهم - بعد از شروع به انجام برنامه در فاصله های زمانی، نیاز است که برنامه خود را بازبینی کرده و نقاط ضعف و قوت خود را بررسی کنید . و شاید نیاز باشد برنامه خود را باز سازی کرده یا اهد اف خود را تعیدل نمائید.

این جمله را به خاطر بسپارید :

اگر فکر کنید توان یک کار را دارید و می توانید از پس آن برآئید ؛ یا فکر کنید شما توان انجام کاری را ندارید و نمی توانید از پس آن بر آئید ؛ در هر دو صورت درست فکر کرده اید.

= پس همیشه مثبت فکر کنید و همیشه بگویئد که می توانم ؛ می توانم ؛‌ می توانم ؛ (‌ البته برنامه ریزی بالا را فراموش نکنید)

7 - توجه به توانائی خود و قدرت محیط :

هر انسانی که به دنیا می آید ،‌ ظرفیت خاصی دارد. کودکی که فاقد چشم می باشد مسلما ، در آینده اراده کردن جهت دیدن ،‌ برای او مشکل است.

همینطور کودک عقب مانده نیز نمی تواند به راحتی جای ادیسون را بگیرد.

باید توجه داشته باشیم که همواره ما ، خودمان را با خودمان مقایسه کنیم ،‌ نه دیگران . چون ما از نظر سرمایه جسمی و توان بدنی و سایر زمینه های روانی ،‌عاطفی ،‌ هوشی و... منحصر به فرد هستیم و باید به مقدار سرمایه امان برای هر فعالیتی برنامه ریزی کنیم .

اگرچه هر کس می تواند برای اینکه نفر اول در کنکور سراسری شود برنامه ریزی لازم را انجام دهد. ولی همه کسی نمی تواند آن برنامه را عملی کند و به مقصد نیز برسد . چون اگر همین افراد به سابقه خود برگردند می بینند که از نظر توان هوشی ،‌ و قدرت بدنی و حتی انگیزه و امیدواری و .... در قد و قواره چنین هدف بزرگی نیستند. پس بهتر این است اهدافمان واقعی و با توجه به توانائی خودمان باشد.

اما قدرت محیط نیز دست کمی از توانائی خودمان ندارد.

فرض کنید کودکی در یک دهات دور افتاده سیستان و بلوچستان به دنیا آمده باشد و خانواده 12 نفری هم دارد و پدر کارگر و بی سوادی دارد که توان سیر کردن آنها را ندارد. مشکل بهداشتی ، تغذیه ای و .. . نیز دارند. سایر افراد خانواده تحت استرس محیط ،‌عصبی و پرخاشگرند . این کودک اگرچه توانائی و ضریب هوشی بالایی داشته باشد. او را در مدرسه ثبت نام نمی کنند و جهت کارگری به مزرعه ای می فرستند. -- در اینجا احتمال اینکه این کودک در آینده فوق تخصص گوش و حلق و بینی بگیرد بسیار کم است.

( البته همیشه استثناء‌ وجود دارد که در اینجا مورد نظر ما نیست )

خلاصه اینکه : همیشه باید توانائی خود و قدرت محیط را جدی بگیرید و متناسب با آنها برنامه ریزی کنید تا سکار را ادامه دهید و احساس شکست نکنید.

نکته بسیار مهم :

شما می توانید توانائی خود را افزایش دهید

- کسب علم

- ‌ تخصص

-‌ سرمایه                          

- ‌ سواد

- تجربه

- ورزش

- مشورت و ....

همچنین می توانید قدرت محیط را تا اندازه ای تغییر دهید.

- انتخاب دوستانی متناسب با اهدافتان ( مثلا اگر می خواهید برنامه درسی داشته باشید با دوستان درس خوان بپرید)

- انتخاب موقعیت متناسب (‌ مثلا اگر می خواهید مطالعه کنید ، کتابخانه ،‌ یا محل خلوت را در نظر بگیرید)

- تغییر در محیط (‌مثلا می توانید جهت مطالعه ،‌ تلویزیون را خاموش کنید ،‌ کتاب کمک درسی تهیه کنید ،‌ با

دوستانتان به صورت گروهی درس بخوانید ،‌ از کامپیوتر یا معلم خصوصی استفاده کنید ،‌ یا برای خودتان تشویق های خاص قرار دهید. )

8 - اجتناب از برچسب زدن :

هرگز به خودتان برچسب نزنید : نگوئید که من بی اراده ام ، تنبلم ،‌ پشت کار ندارم. اگر شکستی خوردید دقیقا بررسی کنید و علت یابی کنید چرا که نوع اسناد سازی  شما در موفقیت یا شکست شما تاثیر می گذارد. در ضمن با برچسب زدن ، نه اینکه مشکل شما حل نمی شود بلکه اعتماد به نفس و خودپنداره شما نیز به مرور زمان دستخوش تغییر منفی می شود.

9 - لذت طلبی در برابر واقع بینی :

اگر در کودکی به شما یاد نداده باشند که لذتهای خود را جهت رسیدن به هدفی والاتر به تعویق بیندازید احتمالا شما با کمی مشکل روبرو هستید و باید شخصیت خودتان را باز سازی کنید به نحوی که قسمت بالغ شخصیت شما حاکمیت بر شخصیت شما را در دست بگیرد

10 - نا امیدی به آینده :

در خاتمه باید بدانید برای اینکه اراده قوی و اراده ای آهنین داشته باشید می بایست بدانید علیرغم تمهیدات بالا ، همیشه گرفتاریهای پیش بینی نشده وجود دارد . لذا ضمن آمادگی برای آن باید امیدواری خود را حفظ کنید و بدانید که در این جهان بی نهایت علل می تواند دست به دست هم دهد تا ما موفق شویم ،‌ لذا هرگز فکر نکنید با از دست رفتن یکی از آنها ،‌ دنیا به آخر رسیده است. بازنگری کنید و دوباره شروع کنید.